– SİVRİHİSAR YÖRESİNDE ANONİM HALK EDEBİYATI ÜRÜNLERİ –
Bilmeceler Sivrihisar’ın sözlü geleneğinde önemli bir yer teşkil etmektedir. Büyükler, küçükler herkes birbirine bilmece sorar. Çocuklar anne ve babalarından öğrendikleri bilmeceleri birbirlerine sorarlar ve eğlenirler.
Sivrihisar’da ilk önce bilmece soran karşısındakine az veya çok bir düşünme, çözme payı bırakır. Bilmeceyi soran isterse karşısındakine sorular sordurabilir; “Canlı mı cansız mı; yenir mi yenmez mi ?” gibi bilmeceyi soran kişi nazla “Evet” veya “Hayır” der. Bunlara rağmen bilmece çözülmezse pazarlık başlar. Bilmece soran ondan bir şehir veya memleket ister. Genellikle İstanbul, Ankara, İzmir, Adana gibi büyük şehirler verilir. Bilmeceyi soran “Eğer Ankara’yı verirsen cevabı sana söyleyeceğim.” der. Bilmeceyi bilemeyen Ankara’yı verir. Bunun üzerine bilmeceyi soran şöyle der “ Ben bineyim bir trene gideyim Ankara’ya. Sen de bin bir uyuz tazıya. Götünü kazıya kazıya” der ve bilmecenin cevabını söyler.
Sivrihisar’da söylenen bilmeceler şunlardır;
B.l.
Çıt çıt çıtan ağacı Çıtır pıtır ağacı Kırmızı leylek
Kara biten ağacı (Üzerlik)
B.2.
Anası yaylan Hatça (Bağın çubukları)
Babası büklüm hoca (Bağın Kökü)
Kızı güzellerden güzel (Üzüm)
Oğlu dükkânlarda gezer (Üzüm Pekmezi)
B.3.
Men men ayaklı
Mengir kulaklı
Gül paşadan doğmuş
Gümüş ayaklı (Kedi)
B.4.
Sandır safran gibi
Okunur Kur’an gibi (Altın)
B.5.
Fincan gibi gözleri
Acıdır sözleri (Baykuş)
B.6,
Çarığımı çattım
Bacadan attım (Terazi)
B.7.
Bir gelinim var
Gelenin gidenin elini öper (Kapı Şıklağı)
B.8.
Meriden beriden
Kulakları var deriden (Mont)
B.9.
Eli yok kolu yok yeri kazar (Yağmur Damlası)
B.10.
Deli oğlan tepede gezer (Tıraş makinesi)
B.11.
Üstü çayır biçilir Altı çeşme içilir (Koyun)
B.12.
Melemez melemez
Ocak başına gelemez
Gelir ama gidemez (Sarı Yağ)
B.13.
San öküzüm yattı kalkmaz (Ateş)
Kara öküzüm gitti gelmez (Duman)
B.14.
Altı mermer üstü mermer İçinde bir gelin oynar (Dil)
B.15.
Altı deri üstü deri
İçinde bir avuç dan (İncir)
B.16.
Alçacık tepesi
Şıngırdım küpesi (Mercimek)
B.17.
Dağdan gelir taştan gelir
Götü açık enişten gelir (Keçi)
B.18.
Alı var moru var
Ben sandım düğün bayramı var (Haşhaş)
B.19.
Alçacık boyu var
Kadifeden donu var (Patlıcan)
B.20.
Hizalar hizalar
Ot dibine buzağılar (Salatalık)
B.21.
Akça giymiş yivi belirsiz
Arapça söyler dili belirsiz (Leylek)
B,22.
Gök direksiz Süt beyaz
Fındık kabuğunun içinde
Dombay malağından büyük (Doğru)
B.23.
Bir tane gelinim var
Döne döne gebe olur (İp İğisi)
B.24.
Bir tane oğlum var
İki tane götü var (Dam Yuvağı)
B.25.
Dam başında koca karı oturur (Otluk)
B.26.
Kayaya kandil astım (Sümük)
B.27.
Hızıdık hızıdık
Otuz iki kızıdık
Kıran geldi bizi kırdı
Bir tahtaya dizildik (Diş)
B.28.
Het dedim met dedim
Git kapı ardına yat dedim (Süpürge)
B.29.
Melikli helikli
Otuz iki delikli (Bulgur Aşı)
B.30
Minareden attım kınimadı Yumruğuma dayanmadı (Soğan)
B.31.
Dereden atladım
Kaz gibi yumurtladım (Kabak)
B.32.
Kafasına vurduğumun sağırı
Tuttum kulağından bağın (Tüfek)
B.33.
Yer altında sakallı dede (Pırasa)
B.34.
Bir dam dolusu katırım var
Hepsinin alnı çakal (Kesilmiş odun)
B.35
Nar nar narladı
Nar duvara fırladı
Narlı gelin gelmeyince
Nar duvardan inmedi (Ayna)
B.36.
Çin çin hamam Kubbesi tamam Bir gelin aldım
Kocası imam (Çalar saat)
B.37.
Allah yapar yapısını
Kullar açar kapısını (Karpuz)
B.38.
Ebemin al yastığı
İçine un bastığı (İğde)
B.39.
Dört tatar
Bir kovaya taş atar (İneğin memeleri)
B.40.
Allah’ın işi
Tepesinde dişi (Haşhaş)
B.41.
Yer altında kırmızı gelin (Havuç)
B.42.
Ben giderim o gider
Arkamdan tin tin eder (Gölge)
B.43.
Bir küçücük fıçıcık
İçi dolu turşucuk (Limon)
B.44.
Küçücük mezar
Dünyayı gezer (Ayakkabı)
B.45.
Ağacı oymuşlar
Dünyayı içine koymuşlar (Radyo)
B.46.
Yer altında yağlı kayış (Yılan)
B.47.
Kavakta kavlar (Yılan)
B.48.
Söğütte söyler (Kuş)
B.49.
Suda çıp çıp (Kurbağa)
B.50.
Arşın ayaklı (Tavşan)
B.51.
Burma bıyıklı (Tilki)
B.52.
Bir tepsi nişadır
Dünyayı kuşatır (Ay)
B.53.
Yağmur yağar kar dizde
Salatalık iki yaprak iken
Kavun karpuz var bizde (Yalan)
B.54.
Karşıdan gördüm yeşil türbe
İçine girdim estağfırullah tövbe (Yeşil Ekin)
B.55.
Altı tahta üstü tahta
İçinde bir garip softa (Kaplumbağa)
B.56.
Dağdan gelir dat gibi
Kollan budak gibi
Eğilir bir su içer
Bağırır oğlak gibi (Kağnı)
B.57.
Dal üstünde sarı oğlan (Ayva)
B.58.
Yedi delikli tokmak
Bunu bilmeyen ahmak (Baş)
B.59.
Aktir benzi
Götürür denizi (Ayran)
B.60.
Ocak başında kuyu
Kuyunun içinde suyu
Suyun içinde yılan
Yılanın ağzında mercan(Gaz Lambası)
B.61.
Yer altında civcivli tavuk (Patates)
B.62.
Gökte durur, paslanmaz
Suya düşer ıslanmaz (Güneş)
B.63.
Damın üstünde develer
Birbirini geveler (Kiremit)
B.64.
Dört köşe beş değil
Suyla başı hoş değil (Sabun)
B.65.
Yer altında küçük asker (Karınca)
