Tarihi Mekan

Tarihi Mekan Zaimağa Konağı

Zaimağa Konağı’nın, Sivrihisar’ın sahip olduğu tarihi ve kültürel yapılar içinde önemli bir yeri vardır. Zaimağa Konağı, yapısı itibariyle Osmanlı döneminin eşsiz örneklerinden biri olduğu için ve İstiklal Savaşı’nın en kritik dönemlerinde tarihi kararların alındığı mekan olduğu için önemlidir.

Zaimağa Konağı’nın ileride yapmayı düşündüğüm paylaşımlarda adı geçecek, o paylaşımlar öncesinde, tarihi konağımızı başlı başına ele alarak bilgilerimizi tazelemekte yarar gördüm.

ZAİMOĞULLARI KİMDİR

Zaimoğlu sülalesinin ataları, Türklerin Orta Asya’dan başlayan göçleri esnasında Anadolu’ya gelmiş ve Malatya Darende’ye yerleşmişler. Daha sonra, Zaimoğlu sülalesinden “Kara Zaim”, Osmanlı döneminde, Irak’ın fethiyle birlikte, “Zeamet sahibi” olarak, Kerkük bölgesine yerleşmiştir. (Zeamet sahibi: Osmanlı döneminde eyaletlerde oturan üst düzey yöneticilere ya da savaşlarda başarı gösteren askerlere maaş karşılığında toprak verilen kişiler.) Kara Zaim’in Kerkük’te güçlenmesini hasetlenenler onu devlete şikayet ederler. Ne yazık ki, bu gammazlama sonucunda, talihsiz bir şekilde Kara Zaim ‘in hayatına son verilir. 1895 yılında üç oğlu Kerkük’ ten Anadolu’ya gönderilir…

Oğullardan büyük olanı Adana’ ya, ortanca Rize’ye, en küçük olanı da Darende’ye yerleşir. Aradan yıllar geçer, Kara Zaim’in haksızlığa uğradığı sarayca anlaşılır. Bunun üzerine saray, Kara Zaim’in oğullarının bulunmasını ister. Oğulların en küçüğü Mehmet’e ulaşabilirler. Devrin padişahı onu Sivrihisar Sancağının Zeamet sahibi yapar, artık o Mehmet Ağa’dır, devlet adına vergi toplar, atlı sipahi besler. Bu durum ta ki, Osmanlı’nın çöküşün kadar devam eder…

ZAİMAĞA KONAĞI

Mehmet Ağa’nın üç oğlu vardır, nüfus yoğunluğu nedeniyle 1902 yılında, 3 ayrı konak yaparlar. 1- Hacı Ali (Zaim Ağa Konağı), 2- bitişiğine kardeşi Şefik Ağa (Sakarya Konağı), 3- Hasan Ağa Konağı yıkılmış yerine evler yapılmıştır. Hacı Ali Ağa, Konağın adını babalarının ismine atfen Zaimoğlu Konağı, olarak belirlemiştir. Daha sonrada Zaimağa konağı denmiştir. Konak çok nüfuslu aile yapısına uygun ve Osmanlı yapı ve işçiliği ile tanzim edilmiştir.

Geniş bir bahçe içinde yer alan konak, iki katlı olarak inşa edilmiştir. Ayrıca altta yarım kat yüksekliğinde bir bodrumu mevcuttur. Yapının, usta adı bilinmemekte, ancak ahşap işlerinin Hafız Ahmed Elmas’ın eseri olduğu söylenmektedir..

Tipik bir Osmanlı yapısı olan konak, 1902 yılında yapılmış olup, 1905 yılında Osmanlı – Fransız ortaklığı olan Sosyal Güvenlik Sigortası tarafından sigortalanmış. 1914 yılına kadar dönemin Hükümetlerince sosyal amaçlı kullanırken 1. Cihan Savaşı süresince EYTAM “Bakıma muhtaç çocukların her türlü ihtiyaçlarını karşılayan kurum” olarak kullanılmıştır.

ZAİMAĞA KONAĞI MÜZE VE KÜLTÜR EVİ

Zaimağa Konağı, bugün müze ve kültür evi olarak hizmet vermektedir. Sivrihisar’a gelindiğinde, mutlaka gezilmesi gereken tarihi mekanlardan biridir…

Kurtuluş Savaşı’nın en kritik bir döneminde, 24-29 Mart 1922 tarihleri arasında, Gazi Mustafa Kemal’ in başkanlığında Ankara dışında ilk kez yapılan, Bakanlar Kurulu Toplantısı Zaimağa Konağı’nda gerçekleşmiştir.

Böylesine tarihi ve kültürel değere sahip olan Konak, son dönemlerde ciddi şekilde bakım ve onarıma ihtiyaç duyulduğu halde sahipleri tarafından kullanılmakta iken, Kültür Bakanlığı tarafından 2000 yılında kamulaştırılmış ve restorasyonuna karar verilmiştir. Bakanlık, 28 Mart 2007 yılında Konağı, Sivrihisar Belediyesine tahsis etmiştir. Binanın bakım, onarım ve kullanılır hale getirilmesi için Kültür Başkanlığı’nca hazırlanan proje çerçevesinde, Eskişehir Valiliği tarafından aslına uygun şekilde 2008 yılında restorasyonu sağlanmıştır. Restorasyon sırasında işçilerin hatasından kaynaklanan talihsiz bir olay yaşanmış ve üst katta bazı objeler hasar görmüş ise de rölöve ve diğer teknik verilere uygun olarak restorasyonu tamamlanmıştır.

Konağın restorasyonu ve yenileştirme süresince en ince ayrıntılara özen gösterilerek, yörenin kültür örf ve gelenekleri yanında el sanatları ve zengin Sivrihisar mutfağının sunumunu yapacak şekilde tamamlanarak 6 Temmuz 2009 tarihinde müze ve kültür evi olarak hizmete sunulmuştur. Zemin katı, restoran ve el sanatlarının satıldığı bölüme ayrılan konağın üst katı ise müzedir.

Sağlıcakla kalın. Yaşar YURTDAŞ

***