Tellâl ne demektir?
Kaymakamlıktan veya belediyeden, kaza halkına bir haber veya emir duyurulacaksa bu tellâl dediğimiz kimseler tarafından bağırarak ilân edilir duyurulurdu. Bu kişilere de tellâl denirdi. O tarihlerde elektrik yoktu, hoparlörde yoktu. Bir kaç sene sonra elektrik geldi. Amma: sadece geceleri bir kaç saat verilirdi. Dizel motor ile mazotla elektrik elde edilirdi. Oda hem çok yetersiz hem de pahalıydı.
Belediyede Kadrolu tellâl olan fındığın emmi kısa boylu tıknazca, mukallitmi mukallit (şakacı) sesi çok gür çıkan bir kimseydi. Esas mesleği terzilikti. Sivrihisar halkına bir haber ulaşacaksa, Fındığın Emmi beyaz atma biner. Sivrihisar çarşısını ve mahalleleri dolaşırdı. Köşe başlarında atını durdur*ur, bağırırdı. “Belediyeden böyle emrettiler” der durur arkasını söylemezdi. Çarşı esnafı ve sanatkârlar dinlemeye başlar. Merakla acaba ne diyecek diye Demirci çekicini bırakır, yemenici muştasını bırakır, atıcı tokmağını bırakır, terzi makinasını durdurur, keçeci keçe tepme işini durdurur, hâsılı esnaf ve sanatkârlar dinlemeye başlar. Hayat bir anlamda durmuş olur. Amma: yılların pişirdiği pişkin fındığın emmi, arkasını söylemez bekler. Esnaf kızmaya başlar,
ne diyeceksen de de bilelim diye bağırırlar. Fındığın Emmi “Herkes dükkânlarının” der yine durur. Esnaf bu defa küplere biner ne diyeceksen de be herif diye bağırırlar. Fındığın Emmi devam eder. “Önlerini temiz tutacaklar. Dükkân önleri kirli olanlara ceza yazılacak der atını sürer, geçer başka bir köşeye bu defada öteki arastanın esnafına seslenirdi. Bazen de resmi haber olmazdı. Eşyası kaybolanlar kıymetli bir şey bulanlarda tellâl bağırttırırlardı. Bulanlar falan yere getirsin diye.
Çarşı Ağası (Çâşâsı)
Benim bildiğim kadarı ile, o tarihlerde Sivrihisar da iki tane çarşı ağası vardı. Kaza halkı Galat olarak “çâşâsı” derlerdi. Bu günkü adı ile belediye “Zabıta Memurudur, amma: Esnaf onlardan çok çekinir ve korkardı. O insanların esnaf yanında otoriteleri, yani saygınlığı vardı. Onlar ne derse esnaf derhal yapardı. Çarşı Ağası Mistik: Daha sert mizaçlı, acımasız bir tipti. Emirleri doğru veya yanlış derhal tatbik ederdi.
Amma: Çarşı Ağası, Mahmut Emmi öyle değildi. iri yarı yapısına uygun olarak daha babacan, daha merhametli ve kalenderdi. Çarşı esnafının belediyeden bir sıkıntısı bir derdi olursa usulca Mahmut Emmiye rica ederlerdi. Mahmut Emmide onların dertlerine çare bulurdu. Belediye ile aralarındaki anlaşmazlığı giderirdi. Esnafı bir noktada ferahlatır. Onları kurtarırdı.
Sivrihisar Örf ve Adetleri Ahmet KILIÇASLAN
Yorum Yaz